Wat we móeten doen
Nederland heeft een probleem. En dat wordt groter en groter. De overbelasting van ons stroomnet gaat ons keihard raken in onze economie, in onze woningmarkt, in de snelheid van de energietransitie en in het behalen van onze klimaatdoelen.
Over dat regeren vooruitzien is.
Toen vorig jaar in februari Rusland Oekraïne binnenviel en Poetin ineens tóch een onbetrouwbare partner – en langjarig goedkoop gas een droom – bleek te zijn, werd ook de situatie in Groningen onhoudbaar. Tegelijkertijd kwamen steeds verontrustender klimaatrapporten uit: “het is erg en het wordt nog veel erger.”
Hier moest ingegrepen worden, dat was duidelijk. Politiek Nederland had het passende antwoord: “We moeten zo snel mogelijk van het gas af”. Zo wordt immers de afhankelijkheid van dubieuze regimes afgebouwd, gaat onze CO2-uitstoot omlaag en kunnen we daadkracht en Gronings medeleven tonen met een sluiting van Slochteren. Drie vliegen in één klap. Alles elektrificeren was het adagium.
Voor die routekaart werd passend beleid opgesteld. De energiebelasting op gas werd verdrievoudigd (vanaf volgend jaar betaal je 70 eurocent belasting per kuub), gasketels werden in de ban gedaan, warmtepompen werden verplicht.
We zijn een jaar verder en kijk eens waar we staan. We zijn amper begonnen en opeens is ons stroomnet vol! Helemaal vergeten vooruit te kijken. In 2013 werden in Europa al afspraken over verdere elektrificatie gemaakt, daar hoorde een verzwaring van de netten bij. Zomaar van de agenda gevallen.
Om onze ambities waar te maken of onze doelen te halen, rekende PWC ons vorig jaar voor, hebben we zo’n 100 miljard EUR nodig. En dan zou de verbouwing van ons stroomnet na 10 jaar klaar zijn.
De gevolgen voor onze economie en woningmarkt zijn funest:
- In gemeentes met stroomnetcongestie is het niet meer mogelijk om woningen bij te bouwen. Geen plek meer op het stroomnet. Zoek uw heil maar elders.
- Van al onze bedrijventerreinen heeft 75% last van netcongestie. Hierdoor kunnen er geen nieuwe bedrijven gevestigd worden. Er staan er vandaag 6.600 op een wachtlijst.
- In wijken wordt de capaciteit (en dus omzet) van zonnepanelen door netbeheerders afgeknepen om netwerkproblemen te voorkomen.
- De energiebelasting op gas knijpt bepaalde industrietakken en gezinnen de keel dicht, terwijl het elektrische alternatief niet beschikbaar is.
- De energietransitie staat zo vrijwel stil.
We zijn het op-twee-na rijkste land van Europa en we lopen hier gewoon vast. En gaf de politieke situatie nu nog maar hoop.
Wat te doen?
“Bouwen, bouwen, bouwen” zegt de CEO van onze landelijke netbeheerder Tennet vorige week donderdag in Nieuwsuur. En dat is een goed idee. Maar dat is niet genoeg want het komt te laat.
Wat we nu móeten doen is ons stroomnet efficiënter gebruiken.
En dat kan. We hebben de middelen en de technologie. Met wat goede wil en met steun van de politiek kunnen we het piekverbruik van ons stroomnet met 30% verminderen.
In 2013 is in Europa ook afgesproken dat we slimme meters zouden ophangen bij particulieren. Nederland loopt wat achter op Italië, Spanje en Frankrijk maar heeft nu toch zo’n 90% hangen. Dat maakt het mogelijk om dynamische contracten aan te bieden. Met een dynamisch contract wordt een prijsprikkel voor o.a. een efficiënter stroomnetgebruik gegeven.
Die dynamische contracten zijn er en worden gelukkig steeds meer de standaard. Maar met het verplaatsen van je wasje ben je er niet. Je hebt techniek nodig om de grote stroomslurpers of -terugleveraars in het huis slim in te zetten en het piekverbruik terug te brengen.
De elektrische auto
De elektrische auto verbruikt zo’n 5 keer zoveel als het huishouden zelf. Het is mogelijk om bij het opladen van de auto rekening te houden met de uurprijzen van het dynamische contract en zo voor de EV-rijder een voordeel behalen. Er is daarnaast techniek die ook nog rekening houdt met het actuele landelijke en lokale piekverbruik van het stroomnet en zo dus acteert op de onbalans- en congestiemarkt. De voordelen voor de EV-rijder zijn op die manier nog groter en je helpt daarbij de landelijke en regionale netbeheerder door ruimte op het stroomnet creëren.
De warmtepomp
De warmtepomp, de e-boiler of de airco: het zijn stroomslurpers en ze vervangen de gasketel. Door in te spelen op de behoefte van de bewoner, de weersverwachting en de prijsvorming op de verschillende stroommarkten, kun je deze apparaten zo aansturen dat je pieken in het stroomnet vermijdt en de stroomkosten voor de bewoner flink verlaagt.
De zonnepanelen
Tenslotte dan de zonnepanelen. 2,6 miljoen huishoudens in Nederland hebben ze. Ter vergelijking: in Spanje hebben maar 260.000 huishoudens zonnepanelen. Zij zijn met drie keer zoveel en hebben veel meer zon. Wij hebben subsidie.
Veel zonneproductie in Nederland is fantastisch, het is die subsidie (saldering) die voor problemen zorgt. Salderen neemt namelijk de prikkel weg om de opgewekte stroom op te slaan en op een ander moment terug te leveren. Daardoor wordt alle opwek (direct) op het stroomnet gedumpt. Op zonnige dagen is die opwek groter dan de landelijke vraag en dan krijg je negatieve prijzen.
In landen om ons heen, waar salderen is afgeschaft, in het VK, Duitsland of België, wordt bij elke zonnepaneelinstallatie ook meteen een thuisbatterij neergezet. Die thuisbatterij slaat de opgewekte stroom op en levert die pas aan het stroomnet terug zodra de vraag en de prijzen hoog zijn. Die batterij helpt de netbeheerder zo het stroomnet te balanceren en geeft de zonnepaneeleigenaar aan een hogere opbrengst. De business case voor de thuisbatterij staat in Nederland onder water. Door dat salderen.
In Nederland wordt zo met elke nieuwe installatie van zonnepanelen het probleem voor onze netbeheerder groter. In de landen om ons heen wordt bij elke installatie van de combinatie [zonnepanelen + thuisbatterij] het probleem juist kleiner en wordt de ruimte op het stroomnet gecreëerd voor de volgende installatie.
Daarbij opgemerkt dat het bij salderen in Nederland vreemd genoeg niet de overheid is die de subsidie betaalt maar het energiebedrijf. En dat energiebedrijf voelt er weinig voor om op te draaien voor de salderingsverliezen die het als gevolg van negatieve prijzen op zonnige dagen lijdt. Gemiddeld verliest een energiebedrijf nu 400 EUR/jaar op een klant met zonnepanelen. Als de politiek niets doet, zal het energiebedrijf dus zelf maatregelen gaan nemen.
Onze oproep aan een kabinet is dus ook: bouw salderen af. Of liever nog, schaf het meteen helemaal af en geef de zonnepaneeleigenaar die z’n panelen nog niet heeft terugverdiend een extra subsidie om een thuisbatterij te kopen.
Er zijn mogelijkheden om uit deze impasse te komen. Met goede wil, samenwerking en wat (politieke) daadkracht kunnen we op z’n minst de schade beperken.
Zullen we stoppen met navelstaren en er samen wat van proberen te maken?
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Frank Energie levert de in dit stuk genoemde technologieën. En we staan te trappelen om ze in te zetten. We komen graag in gesprek met partijen die nu problemen ondervinden en denken met onze bijdrage knelpunten te kunnen oplossen. Zodat we weer vooruit kunnen.
Neem contact met ons op via congestie@frankenergie.nl.
Lees ook onze eerdere blogs over deze onderwerpen:
